Uroczysko Siedmiu Stawów  & Spa by L’Occitane,  Niemcza
Uroczysko Siedmiu Stawów  & Spa by L’Occitane,  Niemcza
Tło bannera

Zamek

Przyjazd
19 mar ‘24
Wyjazd
20 mar ‘24
Zamek w Goli Dzierżoniowskiej, malowniczo położony między Wzgórzami Krzyżowymi a Gumińskimi, jest cennym renesansowym zabytkiem.

Jako jeden z nielicznych obiektów wybudowanych w XVI wieku do dziś zachował charakter epoki odrodzenia. Nieznaczne przebudowy obejmowały jedynie dobudowanie stylizowanych, neogotyckich murów obronnych i krenelaży w XIX wieku. Pałac w Goli Dzierżoniowskiej dzięki swojemu autentyzmowi, pozostaje wyjątkowo cennym świadectwem renesansowej architektury.

Zamek w okolicach Niemczy i Dzierżoniowa przetrwał wojnę bez większych zniszczeń. Jego ostatni właściciele, rodzina von Prittwitz und Gaffron, zmuszeni zostali do opuszczenia posiadłości. Odtąd zamek stopniowo popadał w ruinę. Opuszczony czekał na lepsze czasy, które przyszły na początku XXI wieku. Od 2000 roku w zamku rozpoczęły się intensywne, trwające 13 lat prace, które miały na celu przywrócenie mu dawnej świetności przy zachowaniu pierwotnych walorów obiektu. Wszystkie prace wykonane zostały z niezwykłą starannością, z zachowaniem historycznej bryły, jej dyspozycji przestrzennej oraz istotnych elementów budowlanych, zaprojektowanych w XVI wieku. 

Użyte materiały zachowały walory budowli, dzięki czemu panorama i wygląd zewnętrzny odpowiada przekazom historycznym. Wykonane renowacje oraz współpraca z okolicznymi mieszkańcami sprawiły, że Uroczysko Siedmiu Stawów zyskało drugie życie. Budynki w przywróconym historycznym układzie przestrzennym zyskały nowe funkcje. Wieloletnie prace umożliwiły ich adaptację do potrzeb luksusowego hotelu.

W ten sposób historia okolic Dzierżoniowa w połączeniu z nowoczesnością stała się wyjątkowym miejscem na relaks i luksusowy odpoczynek.

ODBUDOWA

Udało się odtworzyć kształt dachu wraz ze wspaniałymi, renesansowymi szczytami. Odrestaurowane zostały okna i portale. Odbudowano również sklepienia na poziomie piwnic i parteru oraz w skrzydle północnym, a także stary mur obronny. Udało się odtworzyć kolebkowe sklepienie dawnej kuchni, sklepienie parteru oraz przejazdów bramnych pałacu w Goli Dzierżoniowskiej. Zachowały się również dwa kominki, wykonane z kamienia, które niegdyś służyły zarówno do ogrzewania, jak i do ozdoby pomieszczeń. Pałac w wyjątkowej formie architektonicznej zwraca uwagę nadbudowa w kształcie ozdobnych wolut. Dziś niewątpliwą atrakcją jest wewnętrzny dziedziniec zamku i taras zachodni z widokiem na okolice.

Prawdziwym majstersztykiem budowlanym była rekonstrukcja brakujących fragmentów portalu głównego, nad bramą wjazdową. Portal ten jest najcenniejszym dziełem renesansowej rzeźby architektonicznej na Śląsku. Węgary w kształcie pilastrów wsparte zostały na cokołach z dekorowanymi kapitelami. Dodatkowo portal zwieńczony jest przepięknym, trójkątnym tympanonem. Jednym z wypełniających go motywów jest starannie opracowana wić roślinna na archiwolcie. Dolna część złożona jest z trzech tryglifów. Znajduje się na nich inskrypcja zawierająca teksty psalmów, które napisane są drobną majuskułą w języku niemieckim. Nadbudowę belkowania, którą zamyka wydatny gzyms, stanowi szesnaście tarcz herbowych, ułożonych w dwóch rzędach. Tuż obok znajdują się nazwiska członków rodziny i ich antenatów. Widoczne są również religijne symbole, między innymi Wiara i Nadzieja, teksty psalmów oraz sentencja o kruchości życia Hodie mihi cras tibi.

Początki w XIII wieku

Później majątek przeszedł, najprawdopodobniej w drodze ożenku, w posiadanie rodziny von Rohnau, której obecność na Śląsku notowana jest już od XIII wieku, a która być może pochodziła ze wsi Rohnau (Wieściszowice) w powiecie kamiennogórskim. Najpóźniej pod ich egidą, już w okresie późnośredniowiecznym, powstał w tym miejscu dwór, którego administracyjne i architektoniczne centrum stanowiła zbudowana u schyłku XIV w. W XV wieku czterokondygnacyjna wieża rycerska, która do dzisiaj kształtuje wygląd zamku od jego południowo wschodniej strony.

Budowa tego ostatniego rozpoczęła się w 1570 roku z inicjatywy Leonarda von Rohnau. Powstały w tym miejscu zamek warowny, otoczony rowem oraz murem okalającym, założony został na typowym dla tego okresu planie czworoboku z małym wewnętrznym dziedzińcem.

Artystycznym majstersztykiem południowej strony jest portal główny nad bramą wjazdową, dostępny poprzez most kamienny, którego brakujące elementy zostały zrekonstruowane w ramach ostatnich prac restauracyjnych.

Na jego architrawie, który pełen był licznych pobożnych sentencji, przekazanych jedynie w pierwszej pisemnej inwentaryzacji budowli z 1870 roku, właściciel obwieszczał w 1580 roku ukończenie budowy kompleksu zamieszczając również utraconą później inskrypcję: „W IMIĘ BOGA AMEN. 29 LUTEGO 1580 ROKU LEONARD VON ROHNAU ROZPOCZĄŁ BUDOWĘ I DZIĘKI BOGU PRZYKRYŁ JĄ DACHEM”. Nad nią zachował się podwójny herbarz, stanowiący świadectwo pochodzenia Rohnaua.

Podczas gdy w górnej części — od lewej do prawej — obok jego własnego znajdują się herby jego przodków z rodów von Nassau, von Reibnitz, von Nimptsch, von Senitz auf Rudelsdorf, von Reibnitz, von Pfeil auf Kleinellguthm, jak również on Pogarell auf Deutsch-Jägel, poniżej znajduje się herb jego żony, Barbary von Gfug, jak również herby jej przodków z rodzin von Porwitz auf Koitz, von Reibnitz z domu Falkenberg (przy Jaworznie), von Eichholz, von Wiesen auf Kaiserswalde, von Reibnitz oraz herb morawsko-śląskiej rodziny von Tunckel.

Pachwiny łuku portalu, inkrustowanego pędami akantu i lwimi maskami, zdobią alegorie nadziei z kotwicą w ręce (z lewej) i wiary z krzyżem (z prawej), po bokach flankują go pilastry w porządku jońskim z trzonami zdobionymi kandelabrem. W tympanonie nad herbarzem personifikacja śmierci z czaszką, klepsydrą i tablicą z sentencją: „Hodie mihi, cras tibi“ („dziś mnie, jutro tobie“) wskazuje na przemijalność wszystkiego, co ziemskie. Niestety oryginalne kolory, których pozostałości jeszcze pod koniec XIX wieku pokrywały cały portal, zostały utracone w wyniku wcześniejszych prac restauracyjnych. Wilhelm Lübke, historyk sztuki, pisał o nich w 1870 roku w ten sposób: „portal jest godny uwagi zwłaszcza ze względu na jego, jak się zdaje, doskonale zachowaną polichromię, której w tej postaci drugiej nie widziałem”. Jedynie dawna ilustracja historyczna świadczy dzisiaj jeszcze o ówczesnym wyjątkowym stanie.

Perła architektoniczna

Bezpośrednio za portalem rozpoczyna się przejazd bramny ze sklepieniem gwieździstym, zrytmizowanym lunetami, który prowadzi na dziedziniec wewnętrzny. Naprzeciw północnym skrzydle — znajduje się drugie wejście na dziedziniec z węższym wjazdem. Przy jego lewej flance znajduje się dwukondygnacyjny ganek, który powstał przypuszczalnie między 1600 a 1610 rokiem, kiedy to czworoboczny dwór był widocznie przebudowywany.

W centrum uwagi polskich naukowców, którzy w latach 70tych XX wieku po raz pierwszy zbadali dogłębniej historię budowy i datę przebudowy obiektu, jest jednak rzekoma budowa osadzonej przy południowo-wschodnim narożniku czterokondygnacyjnej wieży.

Znaleziska odkryte podczas prac restauracyjnych wskazują jednakże z dużą pewnością na przebudowę pochodzącej już najwidoczniej ze średniowiecza wieży mieszkalnej do późnorenesansowych form. W ten sposób średniowieczna budowla mieszkalno-obronna otrzymała duże podwójne okna zgodnie z ówczesnym zastosowaniem. Ponadto elewacja całego zamku udekorowana została w technice sgrafitto, której pozostałości po części zachowały się do dziś.

Wraz ze śmiercią rodziny Rohnau Gola Dzierżoniowska przeszła w 1668 roku w ręce staroszlacheckiej rodziny von Hentschel von Gutschdorf, co potwierdzał chronostyk nad także dawno zaginioną już drewnianą bramą głównego portalu. Kupcem majątku był najprawdopodobniej piastujący urząd radnego w Żaganiu i późniejszy kanclerz Księstwa Wrocławskiego, Johann Friedrich Casimir von Hentschel, który w tym samym roku otrzymał godność rycerza. Kiedy jego wnuk Johann Gottfried Joseph, który w 1701 roku otrzymał tytuł barona, zmarł nie pozostawiając po sobie potomków, posiadłość nabyła rodzina Seydlitz, która nadała wnętrzu budowli barokowego charakteru. W związku z tym w zachodnim skrzydle założono dwu-zabiegowe schody prowadzące na piętro i bynajmniej jeden pokój wyposażono w kominek z bogatą sztukaterią, w którego nadbudowie niegdyś dwa orły trzymały herb rodu.

Ruina i nowy początek

Przed rokiem 1820 Gola Dzierżoniowska przeszła w ręce rodziny Kosseckich, która w 1827 roku sprzedała majtek “porucznikowi i komisarzowi dystryktu policji” Moritz, staroście i starszemu ziemskiemu von Prittwitz und Gaffron, który zwany był „von Kreckwitz“.

Już rok wcześniej, tj. 1 sierpnia 1826 roku, urodził się tutaj jego syn, Konrad Bernhard Karl von Prittwitz, który w późniejszych latach zasłynął jako liryk i eseista.

W okresie między 1888 a 1889 rokiem miała miejsce modernizacja budowli, przy czym stary dach dwuspadkowy na wieży południowej zastąpiony został neogotyckimi blankami i dachem czterospadowym. W ramach rekonstrukcyjnej odnowy zabytku bryła ta uzyskała w późnych latach 30tych XX wieku, co prawda raczej a historyczny, z drugiej jednak strony pasujący do ogólnego wizerunku budowli, falisty szczyt nawiązujący do szczytu budynku głównego — ponadto odnowiony został sgraffitowy tynk całego zamku.

Po tym, jak ostatni właściciel Christian Moritz von Gaffron und Prittwitz został przepędzony, zamek został kompletnie splądrowany i zdewastowany później w tym czasie utracone zostały też wszystkie meble, o których konserwator zabytków Hans Lutsch pisze w swoim opublikowanym w 1889 roku inwentarzu zabytków: „Meble w stylu barokowym, po części z osadzonym drewnianym fornirem, częściowo polakierowane na biało i ozłocone, zwłaszcza mały stolik, którego płyta składa się z płytek fajansowych (Delfter Fayence, krajobrazy wodne)”.

Należące do zamku ziemie przeszły na własność państwa, podczas gdy utrzymana w dosyć dobrym stanie wspaniała posiadłość pozostała w dużej mierze niewykorzystana i wkrótce zaczęła popadać w ruinę. Pomimo że już u schyłku lat 70tych minionego wieku dla przypominającego w międzyczasie już zupełną ruinę budynku opracowana została inwentaryzacja konserwatorska, a w 1993 roku opublikowano pracochłonne studium dotyczące odbudowy kompleksu, dopiero w 2000 roku wraz z firmą MC DIAM Sp. z o.o z Warszawy znalazł się inwestor, który bezpośrednio po tym rozpoczął prace nad odbudową zamku. Po utworzeniu w 2003 roku fundacji na rzecz rewaloryzacji i przyszłego wykorzystania zabytku pod nazwą „Fundacja Zamek w Goli” prace renowacyjne nabrały tempa, dzięki czemu w 2009 roku obiekt miał już nowy dach.

W tym samym roku udało się też zakończyć prace wykończeniowe wewnątrz zamku. Podczas trwającego 13 lat remontu udało się odrestaurować w najdrobniejszych szczegółach cały kompleks.

Odnowa w najdrobniejszych szczegółach

Gdyż odbudowa zrujnowanej budowli nastąpiła w dużej mierze przy uwzględnieniu zachowanej substancji budowlanej oraz historycznej prezencji kompleksu. Przykładowo zniszczone renesansowe szczyty faliste zostały odbudowane według starych ilustracji, tak samo jak dachy z ich typowymi dla XIX wieku wolimi oczami. Zrekonstruowane zostało także pochodzące z XIX wieku zakończenie dachu wieży mieszkalnej z dachem czterospadowym i murowaną attyką. Natomiast świadomie zrezygnowano z rekonstrukcyjnej renowacji bogatego tynku w technice sgrafitto, zamiast tego umocniono i wyczyszczono jego zachowane pozostałości — są one dziś znakami czasu zrujnowanego po 1945 roku budynku.

Zachowany w dużej mierze do lat 80tych portal główny, który zwłaszcza w kolejnych latach 90tych został okradziony z ważnych części, został wymontowany, jego oryginalne elementy zostały odrestaurowane, a elementy brakujące uzupełnione zgodnie z zachowanymi ilustracjami historycznymi. Również zastane wewnątrz budynku pozostałości wcześniejszego wyposażenia ściennego wszystkim pochodzące z renesansu ramy drzwi i niektóre obudowy kominkowe — zostały zakonserwowane w oryginalnym stanie.

Na potrzeby odnowy zamku zrekonstruowana i zamontowana została także obudowa kominka z początków XVII wieku, znajdująca się w Muzeum Architektury we Wrocławiu. Ściany w pomieszczeniach publicznych w zamku pozostawiono zazwyczaj bez tynku, a uzyskany, dzięki czemu rustykalny efekt w imponujący sposób kontrastuje ze współczesnym wyposażeniem wnętrz. W uzupełnieniu do zamku odrestaurowano wzgl. założono na nowo także dawne dominium, które zostało zaadaptowane na potrzeby hotelu.

mobile nav bg
Zobacz na mapie

Aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie, Serwis wykorzystuje pliki cookies zapisywane w pamięci przeglądarki. Szczegółowe informacje na temat celu ich używania, w tym przetwarzania danych dotyczących aktywności użytkownika oraz personalizacji reklam, oraz możliwość zmian ustawień plików cookies, znajdują się w Polityce prywatności.
Klikając ZAAKCEPTUJ WSZYSTKIE, wyrażasz zgodę na korzystanie z technologii takich jak cookies i na przetwarzanie przez UROCZYSKO SIEDMIU STAWÓW SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Al. Lotników 12, 02-668, Warszawa , Twoich danych osobowych zbieranych w Internecie, takich jak adresy IP i identyfikatory plików cookie, w celach analitycznych i marketingowych (w tym do zautomatyzowanego dopasowania reklam do Twoich zainteresowań, mierzenia ich skuteczności oraz przetwarzania danych użytkownika dla celów analitycznych). Zmiany ustawień plików cookies oraz szczegółowe preferencje dotyczące zgód możesz dokonać w ustawieniach.

Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności
Niezbędne pliki cookies

Pliki cookies niezbędne do działania usług dostępnych na stronie internetowej, umożliwiające przeglądanie ofert lub dokonywanie rezerwacji, wspierające mechanizmy bezpieczeństwa, m.in.: uwierzytelnianie użytkowników i wykrywanie nadużyć. Te pliki są wymagane do prawidłowego funkcjonowania strony internetowej. Nie wymagają Twojej zgody.

Analityczne pliki cookies

Pliki cookies umożliwiające zbieranie informacji o sposobie korzystania przez użytkownika ze strony internetowej w celu optymalizacji jej funkcjonowania oraz dostosowania do oczekiwań użytkownika. Wyrażając zgodę na te pliki cookies, zgadzasz się na przetwarzanie danych dotyczących Twojej aktywności na stronie w celach analitycznych.

Marketingowe pliki cookies

Pliki cookies umożliwiające wyświetlanie użytkownikowi treści marketingowych dostosowanych do jego preferencji oraz kierowanie do niego powiadomień o ofertach marketingowych odpowiadających jego zainteresowaniom, obejmujących informacje dotyczące aktywności użytkownika, produktów i usług administratora strony i podmiotów trzecich. Zgoda na te pliki cookies oznacza, że Twoje dane mogą być używane do personalizacji reklam oraz analizy skuteczności naszych kampanii reklamowych.

Twoje preferencje nie zostały jeszcze zapisane